Wie is er getroffen door multiple sclerose (MS)?
Multiple sclerose (MS) is een chronische ontstekingsziekte van het centrale zenuwstelsel (CZS), waaronder de hersenen, het ruggenmerg en de oogzenuw.
Bij mensen met MS valt het immuunsysteem myeline ten onrechte aan. Deze stof bedekt en beschermt zenuwvezels.
Beschadigde myeline vormt littekenweefsel of laesies. Dat resulteert in een communicatiekloof tussen je hersenen en de rest van je lichaam. De zenuwen zelf kunnen ook beschadigd raken, soms permanent.
De National Multiple Sclerosis Society schat dat meer dan 2,3 miljoen mensen wereldwijd MS hebben. Dat omvat naar schatting 1 miljoen mensen in de Verenigde Staten, volgens een studie van de Society uit 2017.
Je kunt MS op elke leeftijd ontwikkelen. MS komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Het komt ook vaker voor bij blanken vergeleken met mensen van Spaanse of Afrikaanse afkomst. Het komt zelden voor bij mensen van Aziatische afkomst en andere etnische groepen.
De eerste symptomen treden meestal op tussen de 20 en 50 jaar. MS is de meest voorkomende invaliderende neurologische aandoening bij jongvolwassenen.
Wat zijn de meest recente diagnostische criteria?
Om een diagnose te kunnen stellen, moet uw arts het bewijs van MS vinden in ten minste twee afzonderlijke delen van het centrale zenuwstelsel (CZS). De schade moet op verschillende tijdstippen zijn opgetreden.
De McDonald-criteria worden gebruikt om MS te diagnosticeren. Volgens updates uit 2017 kan MS worden gediagnosticeerd op basis van deze bevindingen:
- twee aanvallen of opflakkeringen van symptomen (ten minste 24 uur met 30 dagen tussen aanvallen), plus twee laesies
- twee aanvallen, één laesie en bewijs van verspreiding in de ruimte (of een andere aanval in een ander deel van het zenuwstelsel)
- één aanval, twee laesies en bewijs van verspreiding in de tijd (of het vinden van een nieuwe laesie - op dezelfde locatie - sinds de vorige scan, of aanwezigheid van immunoglobuline, oligoklonale banden genoemd in de spinale vloeistof)
- één aanval, één laesie en bewijs van verspreiding in ruimte en tijd
- verergering van symptomen of laesies en verspreiding in de ruimte gevonden in twee van de volgende: MRI van de hersenen, MRI van de wervelkolom en spinale vloeistof
MRI's worden uitgevoerd met en zonder contrastkleurstof om laesies te lokaliseren en actieve ontsteking te markeren.
Spinale vloeistof wordt onderzocht op eiwitten en ontstekingscellen die geassocieerd zijn met, maar niet altijd worden gevonden bij, mensen met MS. Het kan ook helpen bij het uitsluiten van andere ziekten en infecties.
Opgeroepen potentieel
Uw arts kan ook evoked potentials bestellen.
In het verleden werden sensorische opgewekte potentialen en auditieve opgewekte potentialen van de hersenstam gebruikt.
Huidige diagnostische criteria omvatten alleen visueel opgewekte mogelijkheden. In deze test analyseert uw arts hoe uw hersenen reageren op een afwisselend dambordpatroon.
Welke voorwaarden kunnen op MS lijken?
Er zijn geen enkele test die artsen gebruiken om MS te diagnosticeren. Ten eerste moeten andere voorwaarden worden geëlimineerd.
Andere dingen die myeline kunnen beïnvloeden, zijn onder meer:
- virale infecties
- blootstelling aan giftige materialen
- ernstig vitamine B12-tekort
- collageen vaatziekte
- zeldzame erfelijke aandoeningen
- Guillain-Barré-syndroom
- Andere auto-immuunziekten
Bloedonderzoek kan MS niet bevestigen, maar ze kunnen enkele andere aandoeningen uitsluiten.
Wat zijn de vroege symptomen van MS?
Laesies kunnen overal in het CZS ontstaan.
De symptomen zijn afhankelijk van welke zenuwvezels worden aangetast. Vroege symptomen zijn eerder mild en vluchtig.
Deze vroege symptomen kunnen zijn:
- dubbel of wazig zicht
- gevoelloosheid, tintelingen of branderige gevoelens in de ledematen, romp of gezicht
- spierzwakte, stijfheid of spasmen
- duizeligheid of duizeligheid
- onhandigheid
- urinaire urgentie
Deze symptomen kunnen te wijten zijn aan een aantal aandoeningen, dus uw arts kan een MRI aanvragen om hem te helpen de juiste diagnose te stellen. Zelfs in het begin kan deze test actieve ontsteking of laesies aan het licht brengen.
Wat zijn enkele veelvoorkomende symptomen van MS?
Het is belangrijk om te onthouden dat MS-symptomen vaak onvoorspelbaar zijn. Geen twee mensen zullen op dezelfde manier MS-symptomen ervaren.
Naarmate de tijd verstrijkt, kunt u een of meer van de volgende symptomen ervaren:
- zicht verlies
- oogpijn
- evenwichts- en coördinatiekwesties
- moeilijk lopen
- verlies van gevoel
- gedeeltelijke verlamming
- Spierstijfheid
- verlies van controle over de blaas
- constipatie
- vermoeidheid
- stemmingswisselingen
- depressie
- seksuele disfunctie
- algemene pijn
- Het teken van Lhermitte, dat optreedt wanneer u uw nek beweegt en het voelt alsof er een elektrische schok langs de ruggengraat loopt
- cognitieve stoornissen, waaronder geheugen- en concentratieproblemen of moeite met het vinden van de juiste woorden om te zeggen
Wat zijn de verschillende soorten MS?
Hoewel u nooit meer dan één type MS tegelijk kunt hebben, is het mogelijk dat uw diagnose in de loop van de tijd verandert. Dit zijn de vier belangrijkste soorten MS:
Klinisch geïsoleerd syndroom (CIS)
Klinisch geïsoleerd syndroom (CIS) is een enkel geval van ontsteking en demyelinisatie in het CZS. Het moet 24 uur of langer meegaan. CIS kan de eerste aanval van MS zijn of het kan een enkele episode van demyelinisatie zijn en de persoon heeft nooit een andere episode.
Sommige mensen met CIS ontwikkelen uiteindelijk andere soorten MS, maar velen niet. De kans is groter als een MRI een laesie op uw hersenen of ruggenmerg vertoont.
Relapsing-remitting multiple sclerosis (RRMS)
Volgens de National Multiple Sclerosis Society ontvangt ongeveer 85 procent van de mensen met MS aanvankelijk een RRMS-diagnose.
RRMS omvat duidelijk gedefinieerde terugvallen, waarbij de neurologische symptomen verergeren. Terugvallen duren van enkele dagen tot enkele maanden.
Terugvallen worden gevolgd door gedeeltelijke of volledige remissie, waarbij de symptomen milder of afwezig zijn. Er is geen ziekteprogressie tijdens remissies.
RRMS wordt als actief beschouwd als u een nieuwe terugval heeft of als een MRI tekenen van ziekteactiviteit vertoont. Anders is het inactief. Het wordt verergeren genoemd als u na een terugval een toenemende handicap heeft. Anders is het stabiel.
Primaire progressieve multiple sclerose (PPMS)
Bij primaire progressieve multiple sclerose (PPMS) is er vanaf het begin een verslechtering van de neurologische functie. Er zijn geen duidelijke terugvallen of remissies. De National Multiple Sclerosis Society schat dat ongeveer 15 procent van de mensen met MS dit type bij diagnose heeft.
Er kunnen ook periodes van verhoogde of verminderde ziekteactiviteit zijn wanneer de symptomen verergeren of verbeteren. Dit werd vroeger progressief-relapsing multiple sclerose (PRMS) genoemd. Onder bijgewerkte richtlijnen wordt dit nu beschouwd als PPMS.
PPMS wordt als actief beschouwd wanneer er aanwijzingen zijn voor nieuwe ziekteactiviteit. PPMS met progressie betekent dat er aanwijzingen zijn voor een verslechtering van de ziekte in de loop van de tijd. Anders is het PPMS zonder progressie.
Secundaire progressieve multiple sclerose (SPMS)
Wanneer RRMS overgaat op progressieve MS, wordt het secundaire progressieve multiple sclerose (SPMS) genoemd. Tijdens deze cursus wordt de ziekte gestaag progressiever, met of zonder terugvallen. Deze cursus kan actief zijn met nieuwe ziekteactiviteit of inactief zonder ziekteactiviteit.
Wat gebeurt er na diagnose?
Net zoals de ziekte zelf voor elke persoon anders is, zo zijn de behandelingen. Mensen met MS werken meestal met een neuroloog. Anderen in uw zorgteam zijn bijvoorbeeld uw huisarts, fysiotherapeut of verpleegkundigen die gespecialiseerd zijn in MS.
Behandeling kan worden onderverdeeld in drie hoofdcategorieën:
Ziektemodificerende therapieën (DMT's)
De meeste van deze medicijnen zijn ontworpen om de frequentie en ernst van recidieven te verminderen en de progressie van recidiverende MS te vertragen.
De Food and Drug Administration (FDA) heeft slechts één DMT goedgekeurd voor de behandeling van PPMS. Er zijn geen DMT's goedgekeurd om SPMS te behandelen.
Injectables
- Beta-interferonen (Avonex, Betaseron, Extavia, Plegridy, Rebif). Leverschade is een mogelijke bijwerking, dus u zult regelmatig bloedonderzoek moeten ondergaan om uw leverenzymen te controleren. Andere bijwerkingen zijn onder meer reacties op de injectieplaats en griepachtige symptomen.
- Glatiramer-acetaat (Copaxone, Glatopa). Bijwerkingen zijn onder meer reacties op de injectieplaats. Ernstigere reacties zijn onder meer pijn op de borst, snelle hartslag en ademhalings- of huidreacties.
Orale medicijnen
- Dimethylfumaraat (Tecfidera). Mogelijke bijwerkingen van Tecfidera zijn onder meer blozen, misselijkheid, diarree en een verlaagd aantal witte bloedcellen (WBC).
- Fingolimod (Gilenya). Bijwerkingen kunnen een vertraagde hartslag zijn, dus uw hartslag moet na de eerste dosis zorgvuldig worden gecontroleerd. Het kan ook hoge bloeddruk, hoofdpijn en wazig zicht veroorzaken. Leverschade is een mogelijke bijwerking, dus u zult bloedonderzoek moeten ondergaan om uw leverfunctie te controleren.
- Teriflunomide (Aubagio). Mogelijke bijwerkingen zijn haaruitval en leverschade. Vaak voorkomende bijwerkingen zijn hoofdpijn, diarree en een prikkelend gevoel op uw huid. Het kan ook een zich ontwikkelende foetus schaden.
Infusies
- Alemtuzumab (Lemtrada). Dit medicijn kan het risico op infecties en auto-immuunziekten verhogen. Het wordt meestal alleen gebruikt als er geen reactie is op andere medicijnen. Dit medicijn kan ernstige bijwerkingen hebben voor de nieren, de schildklier en de huid.
- Mitoxantrone hydrochloride (alleen beschikbaar in generieke vorm). Dit medicijn mag alleen worden gebruikt voor zeer geavanceerde MS. Het kan het hart schaden en wordt geassocieerd met bloedkankers.
- Natalizumab (Tysabri). Dit medicijn verhoogt het risico op progressieve multifocale leuko-encefalopathie (PML), een zeldzame virale herseninfectie.
- Ocrelizumab (Ocrevus). Dit medicijn wordt gebruikt om zowel PPMS als RRMS te behandelen. Bijwerkingen zijn onder meer infusiereacties , griepachtige symptomen en infecties zoals PML.
Opflakkeringen behandelen
Opflakkeringen kunnen worden behandeld met orale of intraveneuze corticosteroïden, zoals prednison (Prednison Intensol, Rayos) en methylprednisolon (Medrol). Deze medicijnen helpen ontstekingen te verminderen. Bijwerkingen kunnen zijn: verhoogde bloeddruk, vochtretentie en stemmingswisselingen.
Als uw symptomen ernstig zijn en niet reageren op steroïden, is plasma-uitwisseling (plasmaferese) een optie. Bij deze procedure wordt het vloeibare deel van uw bloed gescheiden van de bloedcellen. Het wordt vervolgens gemengd met een eiwitoplossing (albumine) en terug naar je lichaam gebracht.
Symptomen behandelen
Een verscheidenheid aan medicijnen kan worden gebruikt om individuele symptomen te behandelen. Deze symptomen zijn onder meer:
- blaas- of darmstoornissen
- vermoeidheid
- spierstijfheid en spasmen
- pijn
- seksuele disfunctie
Fysiotherapie en lichaamsbeweging kunnen kracht, flexibiliteit en loopproblemen verbeteren. Aanvullende therapieën kunnen bestaan uit massage, meditatie en yoga.
OutlookWat zijn de vooruitzichten voor mensen met MS?
Er is geen remedie voor MS en er is ook geen betrouwbare manier om de voortgang bij een persoon te meten.
Sommige mensen zullen enkele milde symptomen ervaren die niet tot een handicap leiden. Anderen kunnen meer progressie en toenemende invaliditeit ervaren. Sommige mensen met MS raken uiteindelijk ernstig gehandicapt, maar de meeste mensen niet. De levensverwachting is bijna normaal en MS is zelden dodelijk.
Behandelingen kunnen de symptomen helpen beheersen. Veel mensen met MS vinden en leren manieren om goed te functioneren. Raadpleeg een arts als u denkt dat u MS heeft. Vroege diagnose en behandeling kunnen de sleutel zijn om uw gezondheid te behouden.
