Overzicht
Veneuze trombo-embolie (VTE) treedt op wanneer zich een bloedstolsel of trombi vormt in een diepe ader. VTE beschrijft twee afzonderlijke, maar vaak gerelateerde aandoeningen: diepe veneuze trombose (DVT) en longembolie (PE).
DVT veroorzaakt vaak bloedstolsels in de onderbenen of dijen. Het kan ook aders beïnvloeden in de:
- bekken
- armen
- mesenterium (bekleding van de buikholte)
- hersenen
PE treedt op wanneer een stuk van een diep aderstolsel afbreekt, door de bloedbaan reist en vast komt te zitten in een bloedvat in de longen.
VTE treft wereldwijd ongeveer 10 miljoen mensen en is de derde belangrijkste oorzaak van cardiovasculaire sterfgevallen. In de Verenigde Staten vallen jaarlijks tussen de 100.000 en 300.000 VTE-gerelateerde sterfgevallen.
Risicofactoren
VTE kan bij iedereen voorkomen, ongeacht leeftijd, geslacht, etniciteit of ras. Bepaalde factoren kunnen uw risico op het ontwikkelen van deze aandoening vergroten, waaronder:
- medische aandoeningen en procedures
- medicijnen
- levensstijl gewoonten
Sterke risicofactoren
De belangrijkste risicofactor voor VTE is langdurige ziekenhuisopname. Ongeveer 60 procent van alle VTE-gevallen ontwikkelt zich binnen 90 dagen na ziekenhuisopname.
De meest voorkomende soorten operaties die verband houden met VTE zijn orthopedische operaties, met name knie- en heupvervangingen.
Bijkomende risicofactoren voor VTE zijn onder meer:
- zware operatie
- verwondingen die adertrauma veroorzaken, zoals fracturen, spierschade, breuken in het lange bot en verwondingen aan het ruggenmerg
- ziekten die leiden tot langere bedrust en verminderde mobiliteit, zoals longontsteking en kanker
- obesitas (mensen met obesitas hebben twee keer meer kans op het ontwikkelen van VTE dan mensen zonder obesitas)
- leeftijd (het risico op VTE begint te stijgen na de leeftijd van 40 en verdubbelt met elk decennium na 40 jaar)
- banen waarbij u lange tijd moet zitten, zoals vervoer, computer- en bureau-opdrachten
- een geschiedenis van VTE
- genetische aandoeningen die abnormale bloedstolling veroorzaken
- bloedvat trauma
- neurologische aandoeningen die de mobiliteit beïnvloeden, zoals de ziekte van Parkinson en multiple sclerose
- reizen waarbij lang zitten vereist is
- chronische hart- en longaandoeningen, zoals congestief hartfalen en obstructieve longziekte
- aandoeningen die chronische ontstekingen veroorzaken, zoals artritis en het prikkelbare darm syndroom
- hoge bloeddruk
- metabole aandoeningen, zoals diabetes
- langdurige blootstelling aan luchtverontreiniging
Matige risicofactoren
Er zijn verschillende matige risicofactoren verbonden aan VTE. Over het algemeen zijn deze factoren niet sterk verbonden met VTE wanneer ze geïsoleerd zijn, maar met twee of meer van de matige risicofactoren voor VTE kan de kans op het ontwikkelen van de aandoening aanzienlijk toenemen.
Matige risicofactoren voor VTE zijn onder meer:
- een familiegeschiedenis van VTE, vooral bij directe familieleden zoals ouders en broers en zussen
- lang zitten, vooral met je benen over elkaar
- op oestrogeen gebaseerde medicijnen, zoals hormoonvervangende therapie en orale anticonceptiva
- chemotherapie of bestralingstherapie
- gebrek aan fysieke activiteit
- roken
- overmatig alcoholgebruik op lange termijn
- auto-immuunziekten, zoals lupus en HIV
Momenteel is er geen wetenschappelijke consensus over de vraag of VTE vaker wordt gezien bij mannen of vrouwen.
Zwangerschap en VTE-risico
Enkele specifieke factoren kunnen het risico op VTE tijdens de zwangerschap en kort na de bevalling verhogen. Risicofactoren voor zwangerschap en geboortegerelateerde VTE zijn onder meer:
- een persoonlijke of familiegeschiedenis van VTE
- zwaarlijvigheid
- oudere moederleeftijd
- ziekte of infectie tijdens de zwangerschap
- bedrust of reizen over lange afstand
- meerdere dracht
Uw risico beoordelen
Een arts beoordeelt uw risico op VTE door informatie te verzamelen en vragen te stellen over bepaalde factoren, waaronder:
- leeftijd
- gewicht
- medische geschiedenis
- huidige medicatie
- familiegeschiedenis
- levensstijl gewoonten
Een arts zal u ook vragen stellen over mogelijke symptomen of zorgen.
Op basis van het aantal aanwezige risicofactoren, zal een arts bepalen of u in een lage, matige of hoge risicocategorie voor VTE zit. Over het algemeen geldt dat hoe meer individuele risicofactoren voor VTE u heeft, hoe groter uw risico om de aandoening te ontwikkelen.
Als uw arts denkt dat u VTE heeft, zullen zij uw risico gewoonlijk beoordelen met behulp van wiskundige modellen. De volgende stap is een bloedtest met D-dimeer, die wordt gebruikt om stolsels te detecteren.
Als verder testen nodig is, moeten ze een VQ-scan gebruiken, volgens de richtlijnen van 2018 van de American Society of Hematology. VQ-scans vereisen minder straling dan computertomografie (CT) -scans.
Een arts of operatieteam moet altijd uw risico op VTE beoordelen bij opname in het ziekenhuis, vooral voor chirurgie of invaliderende aandoeningen. U kunt proactief zijn en een VTE-factsheet meenemen met vragen om uw arts te stellen en ruimtes voor de aantekeningen van de arts over uw preventie- en behandelplan.
Symptomen
In sommige gevallen veroorzaakt VTE geen merkbare symptomen. Het herkennen van de waarschuwingssignalen van zowel DVT als PE is belangrijk, omdat beide onmiddellijke medische aandacht vereisen.
Symptomen van DVT zijn onder meer:
- zwelling, vooral in de voet, enkel, handen of polsen
- pijn en pijn, vaak beginnend bij de kuit, dij of onderarm
- warmte in het getroffen gebied
- roodheid of verkleuring van het getroffen gebied
Symptomen van PE zijn onder meer:
- pijn op de borst die kan verergeren bij diep ademhalen
- snelle ademhaling en hartslag
- onverklaarbare ademhalingsmoeilijkheden, meestal kortademigheid of oppervlakkige ademhaling
- licht gevoel in het hoofd of duizelig
- bewustzijnsverlies
Preventie
Als u zich in een gematigde of risicovolle categorie voor VTE bevindt, zal uw arts waarschijnlijk een preventieplan aanbevelen met medicatie, therapeutische apparaten en veranderingen in levensstijl.
Veel voorkomende medische preventieve maatregelen voor VTE zijn onder meer:
- anticoagulantia, bloedverdunnende medicijnen
- compressiekousen, kousen, omslagen of beugels
- intermitterende pneumatische compressieapparaten
- veneuze voetpompen met snelle inflatie
Veelvoorkomende levensstijltips om VTE te voorkomen zijn:
- vermijd langdurig zitten of inactief zijn
- fysieke activiteit of lichaamsbeweging verhogen
- als u inactief bent, doe dan zo snel en vaak mogelijk been-, voet-, arm- en handrek, vooral tijdens ziekenhuisopname, bedrust of andere perioden van immobiliteit
- stop of vermijd overmatig of langdurig alcoholgebruik
- stop met roken
- draag loszittende kleding
Als DVT wordt gediagnosticeerd, kunnen aanvullende preventieve maatregelen worden genomen om uw risico op PE te verminderen. In sommige gevallen moet het diepe aderstolsel mogelijk operatief worden verwijderd. Een stuk gaas kan ook in de grootste ader van het lichaam, de inferieure vena cava, worden genaaid om als filter te fungeren. Het gaas kan worden gebruikt om stukjes stolsels op te vangen en te voorkomen dat ze de longen bereiken.
Outlook
Alle gevallen van VTE zijn levensbedreigend en vereisen onmiddellijke medische zorg.
Bloedstolsels, vooral die in de longen, kunnen de bloedstroom blokkeren, wat leidt tot hypoxie. Hypoxie is weefselsterfte door zuurstofgebrek.
Grote stolsels of obstructies kunnen orgaanschade, coma en uiteindelijk de dood tot gevolg hebben. Naar schatting 30 procent van de mensen met onbehandelde PE sterft, vaak binnen enkele uren na het ontwikkelen van de aandoening. Daarom is het belangrijk om uw risico te begrijpen en de tekenen te herkennen.
VTE wordt grotendeels beschouwd als een te voorkomen aandoening, omdat de meeste gevallen zich in het ziekenhuis ontwikkelen of personen met een verhoogd risico zijn. Bij vroege en agressieve behandeling kunnen de ergste complicaties die verband houden met VTE vaak worden vermeden.
