Historisch gezien is een martelaar iemand die ervoor kiest zijn leven op te offeren of pijn en lijden onder ogen te zien in plaats van iets op te geven dat zij heilig vinden. Hoewel de term tegenwoordig nog steeds op deze manier wordt gebruikt, heeft hij een secundaire betekenis gekregen die iets minder dramatisch is.
Tegenwoordig wordt de term soms gebruikt om iemand te beschrijven die altijd op de een of andere manier lijkt te lijden.
Ze hebben misschien altijd een verhaal over hun laatste wee of een offer dat ze voor iemand anders hebben gebracht. Ze kunnen zelfs slechte dingen overdrijven die toevallig sympathie krijgen of waardoor anderen zich schuldig voelen.
Klinkt bekend? Misschien denk je aan een vriend of familielid - of zelfs aan jezelf.
Lees verder voor meer informatie over het herkennen van deze mentaliteit en tools om deze te overwinnen.
Is het hetzelfde als een slachtoffermentaliteit?
Een martelaarscomplex kan erg lijken op een slachtoffermentaliteit. Beide komen vaker voor bij overlevenden van misbruik of ander trauma, vooral degenen die geen toegang hebben tot adequate coping-tools.
Maar de twee denkwijzen hebben een aantal subtiele verschillen.
Iemand met een slachtoffermentaliteit voelt zich meestal persoonlijk slachtoffer van alles wat fout gaat, zelfs als het probleem, onbeleefd gedrag of een ongeluk niet op hen is gericht.
Ze tonen misschien niet veel interesse in het horen van mogelijke oplossingen. In plaats daarvan zouden ze de indruk kunnen wekken dat ze zich gewoon in ellende willen wentelen.
Volgens Sharon Martin, LCSW, offert iemand met een martelaarcomplex "zijn eigen behoeften en wensen op om dingen voor anderen te doen." Ze voegt eraan toe dat ze 'niet helpen met een vreugdevol hart, maar dit doen uit verplichting of schuldgevoelens'.
Ze legt verder uit dat dit woede, wrok en een gevoel van machteloosheid kan veroorzaken. In de loop van de tijd kunnen deze gevoelens iemand in de val laten lopen, zonder de optie om nee te zeggen of dingen voor zichzelf te doen.
Hoe ziet het eruit?
Iemand die altijd lijkt te lijden - en het op die manier lijkt te waarderen - zou een martelaarscomplex kunnen hebben, volgens Lynn Somerstein, PhD. Dit patroon van lijden kan leiden tot emotionele of fysieke pijn en angst.
Hier is een blik op enkele andere tekenen dat u of iemand anders mogelijk een martelaarcomplex heeft.
Je doet dingen voor mensen, ook al voel je je niet gewaardeerd
Als je degenen die het dichtst bij je staan wilt helpen, suggereer je dat je vriendelijk en meelevend bent. Je kunt deze dingen alleen doen om te helpen, niet omdat je wilt dat geliefden je inspanningen of de offers die je voor hen hebt gebracht, erkennen.
Maar wanneer suggereert het helpen van een martelaarcomplex?
Je probeert vaak te veel te doen
Af en toe wat extra werk aannemen of een paar te veel toezeggingen doen, betekent niet dat je een martelaar bent. Maar overweeg of u regelmatig verantwoordelijkheden accepteert die niet noodzakelijk van u zijn vereist.
Misschien heb je het gevoel dat er niets wordt gedaan, tenzij je het zelf doet en geen hulpaanbod weigert. Zelfs als u zich geïrriteerd voelt door het extra werk dat u doet, blijft u desgevraagd uw werklast verhogen. U kunt zelfs met tegenzin vrijwilligerswerk doen om meer te doen.
De mensen met wie je tijd doorbrengt, geven je een slecht gevoel over jezelf
Heb je een vriend (of twee) waar je je gewoon niet goed bij voelt om te zien? Misschien willen ze altijd dat je dingen voor ze doet, spottende opmerkingen maakt of je zelfs bekritiseert.
Zelfs als giftige relaties je uitputten, is het niet altijd gemakkelijk om ze af te breken, vooral niet als de andere persoon een familielid of een goede vriend is. Maar bedenk hoe u reageert op de toxiciteit.
Een nuttig antwoord kan zijn het stellen van grenzen en het creëren van enige afstand tussen jezelf en de ander.
Je voelt je consequent ontevreden in je werk of relaties
Onvervulde banen zijn niet ongebruikelijk. Het is ook niet ongebruikelijk om in een relatie te belanden die geen toekomst lijkt te hebben of niet voldoet aan wat je je had voorgesteld. Maar over het algemeen kunt u met enige tijd en moeite stappen ondernemen om beide situaties aan te pakken.
Als je martelaarstendensen hebt, kun je dit patroon van ontevredenheid op verschillende gebieden in je leven opmerken. Je kunt anderen de schuld geven van waar je terecht bent gekomen, of denkt dat je iets beters verdient vanwege de offers die je onderweg hebt gebracht.
Denken dat anderen je zelfopoffering niet herkennen of waarderen, kan ook bijdragen aan woede en wrok.
Je hebt een patroon om voor anderen te zorgen in relaties
Als u terugkijkt op relaties uit het verleden, kunt u martelaarstendensen beter herkennen.
'Een paar relatiekenmerken kunnen op dit probleem wijzen', zegt Patrick Cheatham, PsyD. 'Sommige relaties zijn gewoon structureel ongelijk, zoals ouders die voor kinderen zorgen. Of misschien hebben ze periodes dat ze scheef zijn, zoals bij de zorg voor een ernstig zieke partner. '
Als je een neiging tot zelfopoffering opmerkt in meerdere relaties in je leven, kan dit wijzen op elementen van een martelaarcomplex.
Vragen om jezelf te stellen
Als je naar je relaties kijkt, stelt Cheatham voor om jezelf af te vragen:
- Zou u uw relaties op de een of andere manier als ongelijk omschrijven? Misschien heeft u het gevoel dat u alleen voor partners zorgt die weinig doen om aan uw behoeften te voldoen.
- Voel je een constant gebrek aan ruimte om je eigen behoeften en wensen te bespreken?
- Bent u van mening dat het niet in gevaar komen van de behoeften van uw partner uw relatie in gevaar zou brengen?
Denk ook aan de emotionele kant van de dingen. Voel je je gesteund, veilig en geliefd, zelfs in tijden van ongelijkheid? Of voel je je bitter, wrokkig of in de steek gelaten door partners?
Misschien wil je zelfs dat ze zich schuldig voelen omdat ze je niet meer steunen.
Je hebt het gevoel dat niets wat je doet goed is
Iemand met martelaarstendensen zou 'altijd willen helpen, nooit slagen en zich daardoor gestraft voelen', zegt Somerstein.
Dit kan je echt frustreren. Je hebt tenslotte je best gedaan, dus het minste wat ze konden doen was enige dankbaarheid tonen. Als gevolg van je ergernis, heb je misschien de neiging om ze zich schuldig te laten voelen omdat ze je harde werk niet waarderen.
Waarom is het schadelijk?
Martelaarstendensen lijken misschien niet zo belangrijk, maar ze kunnen een negatieve invloed hebben op je relaties, welzijn en persoonlijke groei.
Gespannen relaties
Wonen met een martelaarscomplex kan het moeilijk maken om voor jezelf op te komen.
Volgens Martin hebben mensen met martelaarstendensen vaak moeite om duidelijk of direct te communiceren, wat leidt tot relatieproblemen.
In plaats van openlijk over uw behoeften te praten, kunt u passieve agressie gebruiken of boze uitbarstingen hebben als u uw wrok blijft inslikken.
Als je denkt dat je veel hebt opgeofferd voor een partner of een andere geliefde, voel je je misschien boos of ontevreden als ze geen dankbaarheid tonen of hun steun aanbieden.
Burnout
'Martelaren hebben moeite om hun behoeften te prioriteren', zegt Martin. "Ze oefenen geen zelfzorg uit, dus kunnen ze uitgeput, lichamelijk ziek, depressief, angstig, wrokkig en onvervuld worden."
Als je vaak je tijd opgeeft om anderen te helpen, meer doet dan nodig is op het werk of thuis, of niet in het algemeen aan je eigen behoeften voldoet, zul je je waarschijnlijk snel uitgeput en overweldigd voelen.
Zelfs je emotionele toestand kan bijdragen aan burn-out. Boos en ontevreden zijn, kan je meestal stress geven en je uitputten. Het kan ook voorkomen dat u hulp accepteert.
Partners, vrienden en familie kunnen meestal compassie bieden, helpen bij uitdagingen of zelfs suggesties en advies geven. Maar als u zich gefrustreerd en boos voelt over degenen die u het meest nabij bent, zult u hun hulp minder snel accepteren.
En als u hun steun blijft afwijzen, kunnen ze uiteindelijk stoppen met aanbieden.
Gebrek aan positieve verandering
Een martelaarscomplex gaat vaak gepaard met een algemene ontevredenheid.
U kunt zich bijvoorbeeld gevangen voelen of vastzitten in uw werk, relatie of huiselijk leven. Sommige hiervan kunnen in de loop van de jaren veranderen, maar op de een of andere manier kom je keer op keer in frustrerende of ondankbare situaties terecht.
Op deze manier kunnen martelaarstendensen u ervan weerhouden succes te behalen of persoonlijke doelen te bereiken.
Is het mogelijk om het te overwinnen?
Een martelaarcomplex kan een grote tol eisen van uw kwaliteit van leven, maar er zijn manieren om dit te overwinnen.
Werk aan communicatie
Als je martelaarstendensen hebt, is de kans groot dat je het een uitdaging vindt om je emoties en behoeften te uiten. Door sterkere communicatieve vaardigheden te ontwikkelen, kunt u hier beter in worden.
Door productievere manieren van communicatie te leren, kunt u:
- vermijd passief-agressief gedrag
- emoties uiten, vooral die van frustratie en wrok
- voorkomen dat negatieve gevoelens zich opbouwen
Pro tip
De volgende keer dat u zich niet gehoord of verkeerd begrepen voelt, probeer uzelf dan uit te drukken met een 'ik'-verklaring om uzelf te doen gelden zonder de ander defensief te maken.
Stel dat je een vriend hebt die je uitnodigt voor het avondeten, maar ze rekenen altijd op je om een recept te vinden en al het boodschappen te doen.
In plaats van te zeggen "Je laat me al het harde werk doen, dus het is niet leuk voor mij", zou je kunnen zeggen "Ik heb het gevoel dat ik altijd het gruntwerk doe, en ik denk niet dat dat eerlijk is."
Grenzen stellen
Vrienden en familie helpen kan voor u belangrijk zijn. Maar als je je limiet hebt bereikt (of je hebt al meer op je genomen dan je gemakkelijk aankan), is het oké om nee te zeggen. Echt waar.
Jezelf opbranden zal je toch al zware werkdruk niet helpen, en het kan later gevoelens van wrok vergroten. Probeer in plaats daarvan een beleefde weigering.
Je kunt het verzachten met een uitleg, afhankelijk van je relatie met de persoon die het vraagt. Onthoud gewoon dat er niets mis is met eerst voor je eigen behoeften te zorgen.
'Het is belangrijk om nee te zeggen tegen dingen die je persoonlijke behoeften verstoren of die niet aansluiten bij je waarden of doelen', zegt Martin.
Maak tijd voor zelfzorg
Zelfzorg kan inhouden:
- praktische gezondheidskeuzes, zoals voldoende slapen, voedzame maaltijden eten en zorgen voor lichamelijke gezondheidsproblemen
- tijd maken voor plezier en ontspanning
- aandacht besteden aan uw emotionele welzijn en de uitdagingen die zich voordoen aanpakken
Praat met een therapeut
In je eentje door martelaarstendensen werken kan moeilijk zijn. Professionele ondersteuning kan veel voordelen opleveren, vooral als u meer wilt weten over onderliggende oorzaken die bijdragen aan patronen van zelfopofferend gedrag.
Cheatham legt uit dat je tijdens therapie:
- verken uw relatiesysteem
- bewustzijn vergroten rond patronen waarbij zelfopoffering betrokken is
- markeer en betwist alle aannames over uw waarde en de betekenis van de relatie
- probeer verschillende manieren uit om met anderen om te gaan
Eventuele tips om ermee om te gaan bij iemand anders?
Als je iemand kent die de neiging heeft zich als een martelaar te gedragen, voel je je waarschijnlijk op zijn minst een beetje gefrustreerd door hun gedrag. Misschien heb je geprobeerd advies te geven, maar ze weerstaan je pogingen om te helpen. Het voelt misschien alsof ze echt willen klagen.
Deze tips zullen niet noodzakelijk de ander veranderen, maar ze kunnen je wel helpen om een perspectief op hen te ontwikkelen dat niet zoveel frustratie voor je veroorzaakt.
Overweeg hun achtergrond
Het kan helpen om in gedachten te houden dat veel complexe factoren een rol kunnen spelen in deze mentaliteit.
Hoewel een persoon kan leren om gedrag aan te pakken dat vaak het gevolg is van martelaaringsneigingen, hebben ze vaak niet veel controle over hoe deze neigingen zich in de eerste plaats ontwikkelden.
In sommige gevallen kunnen culturele factoren bijdragen tot martelaarstendensen. In andere gevallen kan gezinsdynamiek of ervaringen uit de kindertijd een rol spelen.
Heb medelijden
Mogelijk hoeft u de redenen achter hun gedrag niet te begrijpen om er voor een geliefde te zijn. Het is vaak genoeg om gewoon compassie en ondersteuning te bieden.
'Wees altijd vriendelijk', moedigt Somerstein aan.
Grenzen stellen
Dat gezegd hebbende, hoeft compassie niet te betekenen dat je veel tijd met de persoon doorbrengt.
Als tijd doorbrengen met iemand je uitput, is het misschien een gezonde keuze om de tijd die je samen doorbrengt te beperken. Het stellen van een bepaalde grens kan je ook helpen meer vriendelijkheid en mededogen te bieden wanneer je de ruimte met die persoon deelt.
het komt neer op
Een lankmoedig leven kan uw tol eisen, uw relaties en uw gezondheid. Zelfs als u de wortels van uw martelaarstendensen niet volledig begrijpt, kunt u nog steeds stappen ondernemen om deze mentaliteit te veranderen en te voorkomen dat deze een negatieve invloed op uw leven heeft.
Als je het moeilijk vindt om zelf te weten waar je moet beginnen, overweeg dan om met een getrainde professional in de geestelijke gezondheidszorg te praten die je kan helpen deze patronen dieper te verkennen.
Crystal Raypole werkte eerder als schrijver en redacteur voor GoodTherapy. Haar interessegebieden zijn Aziatische talen en literatuur, Japanse vertaling, koken, natuurwetenschappen, positiviteit van seks en mentale gezondheid. In het bijzonder zet ze zich in om het stigma rond psychische problemen te verminderen.
