Wat is ADHD?
Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) is een chronische aandoening die verschillende hyperactieve en storende gedragingen veroorzaakt. Mensen met ADHD hebben vaak moeite met focussen, stilzitten en het beheersen van hun impulsen. ADHD treft elk jaar miljoenen kinderen en gaat in veel gevallen door tot in de volwassenheid. De aandoening komt veel vaker voor bij jongens dan bij meisjes, maar komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen.
De exacte oorzaak van ADHD is niet bekend. Onderzoekers zijn echter van mening dat genetica en bepaalde omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling ervan. Er is geen remedie voor ADHD, maar verschillende behandelingen kunnen de ernst van de symptomen helpen verminderen.
Symptomen van ADHD
Symptomen van ADHD kunnen optreden bij kinderen vanaf de leeftijd van 2 jaar en nemen gewoonlijk af met de leeftijd. Veel voorkomende symptomen van ADHD zijn:
- moeite met focussen of blijven op de taak
- vaak dagdromen
- lijkt niet te luisteren
- moeite met het volgen van aanwijzingen of het voltooien van taken
- dingen gemakkelijk verliezen of vergeten
- problemen met het organiseren van taken en activiteiten
- vaak friemelen of kronkelen
- overdreven praten
- de gesprekken of activiteiten van anderen regelmatig onderbreken
- ongeduldig zijn en gemakkelijk geïrriteerd raken
Symptomen van ADHD kunnen vele levensgebieden beïnvloeden. Mensen met ADHD worstelen vaak met school, werk en relaties. Ze hebben ook meer kans op co-existente aandoeningen, zoals angst, depressie en slaapstoornissen.
De verbinding tussen ADHD en slaapstoornissen
Er wordt aangenomen dat slaapstoornissen een van de meest voorkomende soorten aandoeningen zijn bij volwassenen en kinderen met ADHD. Er wordt gedacht dat de symptomen van ADHD het een uitdaging maken om voldoende te settelen om in slaap te vallen of in slaap te blijven. Dit kan verschillende slaapproblemen veroorzaken die het moeilijk maken om een goede nachtrust te krijgen.
Een gebrek aan slaap kan sommige ADHD- en ADHD-gerelateerde symptomen verergeren, vooral angst. Een slechte slaapkwaliteit heeft echter meestal een andere invloed op kinderen en volwassenen. Als kinderen niet genoeg slapen, worden ze meestal hyperactiever. Volwassenen voelen zich daarentegen meestal meer vermoeid en hebben een gebrek aan energie.
Vaak voorkomende slaapstoornissen
Slaapstoornissen worden gedefinieerd als aandoeningen die het vermogen om regelmatig goed te slapen verstoren. De meeste volwassenen hebben elke nacht zeven tot acht uur slaap nodig, terwijl kinderen mogelijk negen tot dertien uur slaap nodig hebben.
Onderzoekers weten niet precies waarom ADHD en slaapstoornissen vaak samen voorkomen. Er wordt echter aangenomen dat ADHD-symptomen het voor mensen moeilijk kunnen maken om goed te slapen. Sommige medicijnen die worden gebruikt om ADHD te behandelen, kunnen ook slaapproblemen veroorzaken, vooral als ze later op de dag worden ingenomen.
Veel voorkomende slaapstoornissen bij mensen met ADHD zijn slapeloosheid, rustelozebenensyndroom en slaapapneu.
Slapeloosheid
Slapeloosheid is een slaapstoornis die het moeilijk maakt om in slaap te vallen, in slaap te blijven, of beide. Mensen met slapeloosheid worden meestal niet uitgerust wakker. Dit kan het voor hen moeilijk maken om de hele dag normaal te functioneren. Het kan de stemming, het energieniveau en de algehele kwaliteit van leven beïnvloeden.
Slapeloosheid komt vaker voor naarmate men ouder wordt, omdat er veranderingen in het slaappatroon en de algemene gezondheid optreden. Symptomen van slapeloosheid zijn vaak:
- moeite met in slaap vallen
- 's nachts wakker worden uit de slaap
- te vroeg wakker worden
- zich niet verfrist voelen na het slapen
- zich overdag moe of slaperig voelen
- zich angstig, depressief of prikkelbaar voelen
- moeite met focussen of dingen onthouden
- meer fouten maken dan normaal
- spanningshoofdpijn
- spijsverteringsproblemen
Rusteloze benen syndroom
Het rustelozebenensyndroom, ook wel bekend als de ziekte van Willis-Ekbom, wordt gekenmerkt door een overweldigende behoefte om de benen te bewegen. Dit verlangen wordt meestal veroorzaakt door ongemak in de benen, zoals kloppen, pijn of jeuk. Deze ongemakkelijke gevoelens komen vaak 's nachts voor, vooral wanneer iemand ligt. Door te bewegen kan het ongemak tijdelijk verdwijnen.
Het rustelozebenensyndroom kan mensen van elke leeftijd treffen, maar wordt met de tijd intenser. Het kan het slapen bemoeilijken, wat kan leiden tot slaperigheid en vermoeidheid overdag. De symptomen van het rustelozebenensyndroom zijn onder meer:
- een ongemakkelijk gevoel in de benen dat begint na langdurig liggen of zitten
- onweerstaanbare drang om de benen te bewegen
- beenongemak dat tijdelijk afneemt wanneer de benen worden bewogen
- spiertrekkingen of schopende benen tijdens de slaap
- wakker worden door beenbewegingen
Slaapapneu
Slaapapneu is een ernstige slaapstoornis waarbij de ademhaling tijdens de slaap tijdelijk stopt. Mensen met slaapapneu snurken vaak hard en voelen zich moe, zelfs na een volledige nachtrust. Er zijn drie hoofdtypen slaapapneu:
- obstructieve slaapapneu, die optreedt wanneer de spieren in de keel abnormaal ontspannen
- centrale slaapapneu, die optreedt wanneer de hersenen niet de juiste signalen naar de spieren sturen die de ademhaling regelen
- complex slaapapneu-syndroom, dat optreedt wanneer iemand tegelijkertijd zowel obstructieve als centrale slaapapneu heeft
Hoewel er verschillende soorten slaapapneu zijn, delen ze allemaal de algemene symptomen. Deze symptomen zijn onder meer:
- luid snurken (meestal bij mensen met obstructieve slaapapneu)
- ademhaling die tijdens de slaap begint en stopt (waargenomen door een andere persoon)
- wakker worden tijdens het slapen en kortademig zijn (meestal bij mensen met centrale slaapapneu)
- wakker worden met een droge mond of keelpijn
- 's ochtends hoofdpijn hebben
- moeite om in slaap te blijven
- overdag erg slaperig zijn
- moeite met scherpstellen
- prikkelbaarheid
Diagnose van slaapstoornissen
Slaapstoornissen kunnen soms de diagnose ADHD maskeren, vooral bij volwassenen. Artsen moeten dus extra voorzichtig zijn bij het screenen op slaapproblemen bij mensen met ADHD.
Als iemand met ADHD klaagt over slaapproblemen, zal hun arts een grondige slaapgeschiedenis afleggen. Dit houdt in dat u de persoon vraagt over:
- hun gebruikelijke bedtijd
- hoe lang het duurt om in slaap te vallen
- ontwaken tijdens de nacht
- problemen met wakker worden
- dutjes overdag
- energieniveaus overdag
De arts kan hen ook een 'slaapdagboek' geven. In het dagboek wordt hen gevraagd om hun slaapgewoonten over meerdere weken vast te leggen.
Als een slaapstoornis wordt vermoed, kan de arts verschillende diagnostische tests uitvoeren. Er zijn twee hoofdtests die worden gebruikt om slaapstoornissen te diagnosticeren:
Nachtelijke polysomnografische test
Deze test wordt gedaan in een laboratorium terwijl een persoon slaapt. De persoon is aangesloten op apparatuur die tijdens de slaap vitale functies en activiteit in het hart, de longen, de hersenen en de benen controleert. Mensen met slaapstoornissen hebben meestal een kortere algehele slaaptijd, bewegen hun ledematen meer tijdens de slaap en vertonen tijdens het slapen mogelijk ander onregelmatig gedrag.
Slaaptesten thuis
Zoals de naam al doet vermoeden, wordt deze test thuis gedaan. Het wordt op dezelfde manier uitgevoerd als een nachtelijke polysomnografietest. De persoon krijgt de bewakingsapparatuur om thuis te gebruiken terwijl hij slaapt. Abnormale metingen, bewegingen en ademhalingspatronen van vitale functies duiden meestal op een slaapstoornis.
Slaapstoornissen behandelen
Bij mensen met ADHD is het belangrijk om een goed behandelplan op te stellen voor slaapstoornissen. Vaak gaat het om psychotherapie of medische behandelingen die de normale slaap bevorderen.
Enkele veel voorkomende technieken voor psychotherapie zijn:
- cognitieve gedragstherapie, die u kan laten zien hoe u gevoelens van angst en gedachten kunt beheersen of elimineren die ervoor zorgen dat u niet in slaap valt
- ontspanningstechnieken, zoals meditatie en diepe ademhalingsoefeningen, die stress voor het slapengaan kunnen helpen verminderen
- stimuluscontrole, die u kan leren hoe u de tijd die u in bed doorbrengt kunt beperken, zodat u uw bed alleen associeert met slaap
- slaapbeperking, die u opzettelijk de slaap ontneemt, zodat u de volgende dag beter slaapt
- lichttherapie, die kan helpen om uw interne klok opnieuw in te stellen zodat u op een later of beter moment in slaap valt
Enkele medische behandelingen die kunnen helpen bij slaapstoornissen zijn:
- voorgeschreven slaappillen, zoals zolpidem (Ambien), eszopiclone (Lunesta) of zaleplon (Sonata)
- calciumantagonisten en spierverslappers om mensen met het rustelozebenensyndroom te helpen
- continue positieve luchtwegdruk (CPAP) -machine, die de luchtwegen open houdt en slaapapneu voorkomt
- orale apparaten om de keel open te houden en slaapapneu te voorkomen
Het is ook belangrijk om bepaalde aanpassingen in levensstijl aan te brengen. Sommige levensstijl- en thuisbehandelingen voor slaapstoornissen zijn onder meer:
- elke dag op hetzelfde tijdstip naar bed gaan en wakker worden, zelfs in het weekend
- vermijd cafeïne in de late namiddag en 's avonds
- vermijd nicotine en alcohol vlak voor het slapengaan
- vermijd het gebruik van elektronica voor het slapen gaan
- het bed alleen gebruiken om te slapen
- de slaapkamer donker, stil en koel houden
- voldoende beweging krijgen gedurende de dag
- vermijd zware maaltijden dicht bij het naar bed gaan
- het creëren van een ontspanningsroutine voor het slapengaan, zoals lezen, yoga doen of een warm bad nemen
Naast ADHD een slaapstoornis hebben is niet eenvoudig. Met de juiste behandeling en aanpassingen aan uw levensstijl kunt u uw symptomen echter aanzienlijk verminderen en uw slaap verbeteren.
