De glossopharyngeale zenuw is een gepaarde set zenuwen, die deel uitmaakt van de 24 hersenzenuwen. Deze zenuwen zijn gerangschikt in twaalf paren, waarvan de glossopharyngeal de negende is. De paren hersenzenuwen, in volgorde, zijn: het reukvermogen, optiek, oculomotor, trochlear, trigeminus, abducens, gezichtsbehandeling, vestibulocochlear, glossopharyngeal, vagus, accessoire en hypoglossal.
De glossopharyngeale zenuw maakt verbinding met de hersenstam op de bovenste medulla, reist door de schedelbasis naar het halsslagader foramen en eindigt in de mond in de slijmklieren, palatine amandel en de basis van de tong. Het splitst zich in verschillende takken: de tonsillaire, trommelvlies, stylopharyngeale, halsslagaderzenuw, linguaal, communicatietak naar de nervus vagus en een tak naar het achterste derde deel van de tong.
De glossopharyngeale zenuw heeft vele functies, waaronder het ontvangen van verschillende vormen van sensorische vezels van delen van de tong, halsslagader, amandelen, keelholte en middenoor. Het levert ook parasympathische vezels (die het lichaam helpen bij rust- en verteringsprocessen) naar de parotis (een belangrijke speekselklier) en motorische vezels naar de stylopharyngeusspier, wat helpt bij het slikken. De glossopharyngeale zenuw, samen met de nervus vagus, maakt deel uit van de faryngeale plexus, die zenuwen aan het gehemelte en delen van de keel levert (strottenhoofd en keelholte).
