Wat is het autonome zenuwstelsel?
Het autonome zenuwstelsel (ANS) bestuurt verschillende basisfuncties, waaronder:
- hartslag
- lichaamstemperatuur
- ademhalingsfrequentie
- spijsvertering
- gevoel
U hoeft niet bewust na te denken over deze systemen om ze te laten werken. De ANS zorgt voor de verbinding tussen uw hersenen en bepaalde lichaamsdelen, inclusief interne organen. Het maakt bijvoorbeeld verbinding met je hart, lever, zweetklieren, huid en zelfs de inwendige spieren van je oog.
De ANS omvat het sympathische autonome zenuwstelsel (SANS) en het parasympathische autonome zenuwstelsel (PANS). De meeste organen hebben zenuwen van zowel het sympathische als het parasympathische systeem.
Het SANS stimuleert meestal organen. Het verhoogt bijvoorbeeld, indien nodig, de hartslag en bloeddruk. De PANS vertraagt meestal lichamelijke processen. Het verlaagt bijvoorbeeld de hartslag en bloeddruk. De PANS stimuleert echter de spijsvertering en de urinewegen en de SANS vertraagt ze.
De belangrijkste verantwoordelijkheid van het SANS is om, indien nodig, noodmaatregelen te nemen. Deze vecht-of-vluchtreacties zorgen ervoor dat u klaar bent om te reageren op stressvolle situaties. De PANS bespaart je energie en herstelt weefsels voor normale functies.
Wat is autonome disfunctie?
Autonome disfunctie ontwikkelt zich wanneer de zenuwen van de ANS zijn beschadigd. Deze aandoening wordt autonome neuropathie of dysautonomia genoemd. Autonome disfunctie kan variëren van licht tot levensbedreigend. Het kan een deel van het ANS of het hele ANS beïnvloeden. Soms zijn de omstandigheden die problemen veroorzaken tijdelijk en omkeerbaar. Anderen zijn chronisch of langdurig en kunnen na verloop van tijd blijven verslechteren.
Diabetes en de ziekte van Parkinson zijn twee voorbeelden van chronische aandoeningen die tot autonome disfunctie kunnen leiden.
Symptomen van autonome disfunctie
Autonome disfunctie kan een klein deel van het ANS of het hele ANS beïnvloeden. Enkele symptomen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een autonome zenuwaandoening zijn onder meer:
- duizeligheid en flauwvallen bij het opstaan of orthostatische hypotensie
- een onvermogen om de hartslag te veranderen bij inspanning of intolerantie
- zweetafwijkingen, die kunnen afwisselen tussen te veel zweten en niet genoeg zweten
- spijsverteringsproblemen, zoals verlies van eetlust, opgeblazen gevoel, diarree, obstipatie of slikproblemen
- urineproblemen, zoals moeilijkheden bij het beginnen met plassen, incontinentie en onvolledige lediging van de blaas
- seksuele problemen bij mannen, zoals problemen met ejaculatie of het behouden van een erectie
- seksuele problemen bij vrouwen, zoals vaginale droogheid of moeite met een orgasme
- zichtproblemen, zoals wazig zicht of het onvermogen van de leerlingen om snel op licht te reageren
U kunt een of meer van deze symptomen ervaren, afhankelijk van de oorzaak, en de effecten kunnen mild tot ernstig zijn. Symptomen zoals tremor en spierzwakte kunnen optreden als gevolg van bepaalde vormen van autonome disfunctie.
Orthostatische intolerantie is een aandoening waarbij uw lichaam wordt beïnvloed door positieveranderingen. Een rechtopstaande positie veroorzaakt symptomen van duizeligheid, duizeligheid, misselijkheid, zweten en flauwvallen. Liggen verbetert de symptomen. Vaak hangt dit samen met een onjuiste regulering van de ANS.
Orthostatische hypotensie is een vorm van orthostatische intolerantie. Orthostatische hypotensie treedt op wanneer uw bloeddruk aanzienlijk daalt terwijl u opstaat. Dit kan duizeligheid, flauwvallen en hartkloppingen veroorzaken. Letsel aan zenuwen door aandoeningen zoals diabetes en de ziekte van Parkinson kan door autonome disfunctie episodes van orthostatische hypotensie veroorzaken.
Andere soorten orthostatische intolerantie als gevolg van autonome disfunctie zijn onder meer:
- posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom
- neurocardiogene syncope of vasovagale syncope
Soorten autonome disfunctie
Autonome disfunctie kan variëren in symptomen en ernst en komt vaak voort uit verschillende onderliggende oorzaken. Bepaalde vormen van autonome disfunctie kunnen zeer plotseling en ernstig zijn, maar ook omkeerbaar.
Verschillende soorten autonome disfunctie zijn onder meer:
Posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom (POTS)
POTS treft overal 1 tot 3 miljoen mensen in de Verenigde Staten. Bijna vijf keer zoveel vrouwen hebben deze aandoening vergeleken met mannen. Het kan kinderen, tieners en volwassenen treffen. Het kan ook worden geassocieerd met andere klinische aandoeningen zoals het Ehlers-Danlos-syndroom, een erfelijke aandoening van abnormaal bindweefsel.
POTS-symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig. Maximaal een op de vier mensen met POTS heeft aanzienlijke beperkingen in activiteit en kan vanwege hun toestand niet werken.
Neurocardiogene syncope (NCS)
NCS is ook bekend als vasovagale syncope. Het is een veelvoorkomende oorzaak van syncope of flauwvallen. Het flauwvallen is het gevolg van een plotselinge vertraging van de bloedtoevoer naar de hersenen en kan worden veroorzaakt door uitdroging, langdurig zitten of staan, een warme omgeving en stressvolle emoties. Individuen hebben vaak misselijkheid, zweten, overmatige vermoeidheid en slechte gevoelens voor en na een episode.
Meervoudige systeematrofie (MSA)
MSA is een dodelijke vorm van autonome disfunctie. In het begin vertoont het symptomen die lijken op de ziekte van Parkinson. Maar mensen met deze aandoening hebben meestal een levensverwachting van slechts ongeveer 5 tot 10 jaar na hun diagnose. Het is een zeldzame aandoening die meestal voorkomt bij volwassenen ouder dan 40 jaar. De oorzaak van MSA is onbekend en geen genezing of behandeling vertraagt de ziekte.
Erfelijke sensorische en autonome neuropathieën (HSAN)
HSAN is een groep verwante genetische aandoeningen die wijdverspreide zenuwstoornissen veroorzaken bij kinderen en volwassenen. De aandoening kan een onvermogen veroorzaken om pijn, temperatuurveranderingen en aanraking te voelen. Het kan ook een grote verscheidenheid aan lichaamsfuncties beïnvloeden. De stoornis is ingedeeld in vier verschillende groepen, afhankelijk van leeftijd, overgeërfde patronen en symptomen.
Holmes-Adie-syndroom (HAS)
HAS beïnvloedt vooral de zenuwen die de spieren van het oog beheersen, waardoor zichtproblemen ontstaan. De ene pupil zal waarschijnlijk groter zijn dan de andere en zal bij helder licht langzaam samentrekken. Vaak gaat het om beide ogen. Diepe peesreflexen, zoals die in de achillespees, kunnen ook afwezig zijn.
HAS kan optreden als gevolg van een virale infectie die ontstekingen veroorzaakt en neuronen beschadigt. Het verlies van diepe peesreflexen is permanent, maar HAN wordt niet als levensbedreigend beschouwd. Oogdruppels en een bril kunnen helpen bij het corrigeren van zichtproblemen.
Andere types
Andere vormen van autonome disfunctie kunnen het gevolg zijn van ziekte of schade aan uw lichaam. Autonome neuropathie verwijst naar zenuwbeschadiging door bepaalde medicijnen, verwonding of ziekte. Sommige ziekten die deze neuropathie veroorzaken, zijn onder meer:
- ongecontroleerde hoge bloeddruk
- langdurig zwaar drinken
- diabetes
- auto-immuunziekten
De ziekte van Parkinson kan orthostatische hypotensie en andere symptomen van ANS-schade veroorzaken. Dit veroorzaakt vaak een aanzienlijke handicap bij personen met deze ziekte.
Hoe wordt autonome disfunctie behandeld?
Uw arts zal autonome disfunctie behandelen door de symptomen aan te pakken. Als een onderliggende ziekte het probleem veroorzaakt, is het belangrijk om het zo snel mogelijk onder controle te krijgen.
Vaak kan orthostatische hypotensie worden geholpen door veranderingen in levensstijl en voorgeschreven medicatie. De symptomen van orthostatische hypotensie kunnen reageren op:
- het opheffen van het hoofdeinde van uw bed
- voldoende vloeistoffen drinken
- zout toevoegen aan uw dieet
- compressiekousen dragen om bloedophoping in uw benen te voorkomen
- langzaam van positie veranderen
- medicijnen gebruiken zoals midodrine
Zenuwbeschadiging is moeilijk te genezen. Fysiotherapie, loophulpmiddelen, voedingssondes en andere methoden kunnen nodig zijn om ernstigere zenuwbetrokkenheid te helpen behandelen.
Omgaan en ondersteuning
Ondersteuning vinden om u te helpen omgaan met autonome disfunctie kan net zo belangrijk zijn voor het verbeteren van de kwaliteit van leven als het beheersen van lichamelijke symptomen.
Methoden om de levenskwaliteit het hoofd te bieden en te verbeteren zijn onder meer:
- Depressie kan optreden bij autonome disfunctie. Therapie met een gekwalificeerde hulpverlener, therapeut of psycholoog kan u hierbij helpen.
- Vraag uw arts of therapeut naar steungroepen in uw omgeving. Ze zijn beschikbaar voor verschillende omstandigheden.
- Mogelijk merkt u dat u meer beperkingen heeft dan vóór uw diagnose. Stel prioriteiten om u te helpen ervoor te zorgen dat u de dingen doet die belangrijk voor u zijn.
- Accepteer hulp en ondersteuning van familie en vrienden als je die nodig hebt.
- Vraag om hulp als je die nodig hebt.
Outlook
Schade aan de zenuwen van de ANS is vaak onomkeerbaar. Praat met uw arts als u symptomen heeft van autonome disfunctie. Een vroege diagnose en behandeling van de onderliggende aandoening kan de progressie van de ziekte helpen vertragen en de symptomen verminderen. Dit kan uw kwaliteit van leven verbeteren, ongeacht de ernst van de aandoening.
