Wat is leishmaniasis?
Leishmaniasis is een parasitaire ziekte die wordt veroorzaakt door de Leishmania-parasiet. Deze parasiet leeft meestal in geïnfecteerde zandvliegen. U kunt leishmaniasis oplopen door een beet van een geïnfecteerde zandvlieg.
De zandvliegen die de parasiet dragen, bevinden zich meestal in tropische en subtropische omgevingen. In Azië, Oost-Afrika en Zuid-Amerika hebben zich dodelijke epidemieën voorgedaan.
De getroffen regio's zijn vaak afgelegen en onstabiel, met beperkte middelen om deze ziekte te behandelen. Artsen zonder grenzen noemt leishmaniasis een van de gevaarlijkste verwaarloosde tropische ziekten. De organisatie stelt ook dat deze ziekte de tweede is na malaria bij parasitaire doodsoorzaken.
Lees meer: Parasitaire infecties »
Wat zijn de soorten leishmaniasis?
Leishmaniasis komt in drie vormen voor: cutaan, visceraal en mucocutaan. Bij elke vorm horen verschillende soorten Leishmania-parasieten. Experts zijn van mening dat er ongeveer 20 Leishmania-soorten zijn die de ziekte op mensen kunnen overdragen.
Cutane leishmaniasis
Cutane leishmaniasis veroorzaakt zweren op uw huid. Het is de meest voorkomende vorm van leishmaniasis. Behandeling is misschien niet altijd nodig, afhankelijk van de persoon, maar het kan de genezing versnellen en complicaties voorkomen.
Mucocutane leishmaniasis
Een zeldzame vorm van de ziekte, mucocutane leishmaniasis, wordt veroorzaakt door de huidvorm van de parasiet en kan enkele maanden na het genezen van huidzweren optreden.
Bij dit type leishmaniasis verspreiden de parasieten zich naar uw neus, keel en mond. Dit kan leiden tot gedeeltelijke of volledige vernietiging van de slijmvliezen in die gebieden.
Hoewel mucocutane leishmaniasis meestal wordt beschouwd als een subset van cutane leishmaniasis, is het ernstiger. Het geneest niet vanzelf en vereist altijd behandeling.
Viscerale leishmaniasis
Viscerale leishmaniasis wordt ook wel systemische leishmaniasis of kala azar genoemd.
Het gebeurt meestal twee tot acht maanden nadat het is gebeten door een zandvlieg. Het beschadigt interne organen, zoals uw milt en lever. Het beïnvloedt ook uw beenmerg en uw immuunsysteem door schade aan deze organen.
De aandoening is bijna altijd dodelijk als deze niet wordt behandeld.
Wat veroorzaakt leishmaniasis?
Leishmaniasis is te wijten aan protozoaire parasieten van de Leishmania-soort. Je krijgt leishmaniasis doordat je wordt gebeten door een geïnfecteerde zandvlieg.
De parasiet leeft en vermenigvuldigt zich in de vrouwelijke zandvlieg. Dit insect is het meest actief in vochtige omgevingen tijdens de warmere maanden en 's nachts, van zonsondergang tot zonsopgang. Huisdieren, zoals honden, kunnen dienen als reservoirs voor de parasiet. Overdracht kan plaatsvinden van dier op zand, vlieg naar mens.
Mensen kunnen de parasiet ook onderling overdragen via een bloedtransfusie of gedeelde naalden. In sommige delen van de wereld kan de overdracht ook plaatsvinden van mens op zand, vlieg op mens.
Wie loopt er risico op leishmaniasis?
Aardrijkskunde
De ziekte komt overal ter wereld voor, behalve in Australië en Antarctica. Ongeveer 95 procent van de huidgevallen komt echter voor in:
- Amerika
- Centraal-Azië
- het Middellandse-Zeegebied
- het Midden-Oosten
In 2015 deed zich meer dan 90 procent van de viscerale gevallen voor in:
- Brazilië
- Ethiopië
- India
- Kenia
- Somalië
- Zuid Soedan
- Soedan
Als u in de tropische of subtropische gebieden van deze landen en regio's woont of naar deze landen reist, loopt u een veel groter risico om de ziekte op te lopen. Milieu- en klimaatfactoren hebben een grote invloed op de verspreiding van de ziekte.
Sociaal-economische omstandigheden
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is armoede een bepalende factor voor de ziekte. Bovendien komt leishmaniasis vaak voor in gebieden waar de volgende voorwaarden vaak voorkomen:
- ondervoeding
- hongersnood
- gebrek aan financiële middelen
- grote migraties van mensen veroorzaakt door verstedelijking, noodsituaties, oorlog, milieuveranderingen en klimaatverandering
Andere infecties
Mensen met een verzwakt immuunsysteem lopen een verhoogd risico op deze aandoening.
HIV kan de overdracht van leishmaniasis beïnvloeden en het risico op viscerale leishmaniasis vergroten. HIV en leishmaniasis beïnvloeden vergelijkbare cellen van het immuunsysteem.
Mensen die besmet zijn met hiv zijn ook vaak besmet met leishmaniasis. In delen van Ethiopië heeft naar schatting maar liefst 35 procent van de mensen met leishmaniasis ook hiv.
Meer informatie: alles wat u moet weten over hiv en aids »
Wat zijn de symptomen van leishmaniasis?
Mensen kunnen bepaalde soorten Leishmania lange tijd dragen zonder ziek te worden. Symptomen zijn afhankelijk van de vorm van de ziekte.
Cutane leishmaniasis
Het belangrijkste symptoom van deze aandoening zijn pijnloze huidzweren. Cutane symptomen kunnen enkele weken na het gebeten worden door een geïnfecteerde zandvlieg. Soms verschijnen de symptomen echter maanden of jaren niet.
Mucocutane leishmaniasis
Bij mensen met de mucocutane vorm van de ziekte verschijnen de symptomen meestal één tot vijf jaar na de huidlaesies. Dit zijn voornamelijk zweren in hun mond en neus of op hun lippen.
Andere symptomen kunnen zijn:
- loopneus of verstopte neus
- neusbloedingen
- moeite met ademhalen
Viscerale leishmaniasis
Symptomen verschijnen vaak maanden na de beet niet bij dit type leishmaniasis. De meeste gevallen zijn twee tot zes maanden na de infectie zichtbaar. Veel voorkomende tekenen en symptomen zijn onder meer:
- gewichtsverlies
- zwakheid
- koorts die weken of maanden aanhoudt
- vergrote milt
- vergrote lever
- verminderde productie van bloedcellen
- bloeden
- andere infecties
- gezwollen lymfeklieren
Hoe wordt leishmaniasis gediagnosticeerd?
Het is belangrijk om uw arts te vertellen of u op een plek woonde of bezocht waar leishmaniasis vaak voorkomt. Op die manier weet uw arts dat hij u moet testen op de parasiet. Als u leishmaniasis heeft, zal uw arts andere tests gebruiken om te bepalen welke soort Leishmania de oorzaak is.
Diagnose van cutane leishmaniasis
Uw arts kan een kleine hoeveelheid huid nemen voor een biopsie door een van de zweren te schrapen. Ze zullen vaak op zoek gaan naar het DNA of genetisch materiaal van de parasiet. Ze kunnen verschillende methoden gebruiken om de soort parasiet te identificeren die de infectie veroorzaakt.
Diagnose van viscerale leishmaniasis
Vaak herinneren mensen zich geen beet van een zandvlieg. Hierdoor kan de aandoening moeilijk te diagnosticeren zijn.
Een geschiedenis van leven of reizen naar een gebied met leishmaniasis is nuttig. Uw arts kan eerst een lichamelijk onderzoek uitvoeren om te zoeken naar een vergrote milt of lever. Ze kunnen dan een beenmergbiopsie uitvoeren of een bloedmonster nemen voor onderzoek.
Een verscheidenheid aan gespecialiseerde tests helpt bij de diagnose. Speciale chemische vlekken van beenmerg kunnen helpen bij het identificeren van met de parasiet geïnfecteerde immuuncellen.
Wat zijn de behandelingen voor leishmaniasis?
Antiparasitaire geneesmiddelen, zoals amfotericine B (Ambisome), behandelen deze aandoening. Uw arts kan andere behandelingen aanbevelen op basis van het type leishmaniasis dat u heeft.
Cutane leishmaniasis
Huidzweren genezen vaak zonder behandeling. Behandeling kan de genezing echter versnellen, littekens verminderen en het risico op verdere ziekte verminderen. Elke huidzweer die misvorming veroorzaakt, kan plastische chirurgie vereisen.
Mucocutane leishmaniasis
Deze laesies genezen niet van nature. Ze hebben altijd behandeling nodig. Liposomaal amfotericine B en paromomycine kunnen mucocutane leishmaniasis behandelen.
Viscerale leishmaniasis
Viscerale ziekte vereist altijd behandeling. Er zijn verschillende medicijnen beschikbaar. Veelgebruikte medicijnen zijn onder meer natriumstibogluconaat (Pentostam), amfotericine B, paromomycine en miltefosine (Impavido).
Wat zijn de mogelijke complicaties van leishmaniasis?
Cutane leishmaniasis-complicaties kunnen zijn:
- bloeden
- andere infecties door een verzwakt immuunsysteem, dat levensbedreigend kan zijn
- misvorming
Viscerale leishmaniasis is vaak dodelijk vanwege de effecten die het heeft op zowel de interne organen als uw immuunsysteem. Als u hiv of aids heeft, loopt u een hoger risico om deze ziekte te krijgen. Het hebben van HIV of AIDS kan ook het beloop van leishmaniasis en de behandeling compliceren.
Hoe kan ik leishmaniasis voorkomen?
Er is geen vaccin of profylactische medicatie beschikbaar. De enige manier om leishmaniasis te voorkomen, is door te voorkomen dat je gebeten wordt door een zandvlieg.
Volg deze stappen om te voorkomen dat je wordt gebeten door een zandvlieg:
- Draag kleding die zoveel mogelijk huid bedekt. Lange broeken, overhemden met lange mouwen die in een broek zijn gestopt en hoge sokken worden aanbevolen.
- Gebruik insectenwerend middel op elke blootgestelde huid en op de uiteinden van je broek en mouwen. De meest effectieve insectenwerende middelen bevatten DEET.
- Spuit binnen slaapruimtes met insecticide.
- Slaap op de hogere verdiepingen van een gebouw. De insecten zijn slechte vliegers.
- Vermijd het buitenleven tussen zonsondergang en zonsopgang. Dit is wanneer zandvliegen het meest actief zijn.
- Gebruik waar mogelijk schermen en airconditioning binnenshuis. Het gebruik van ventilatoren kan het voor de insecten moeilijker maken om te vliegen.
- Gebruik een bednet dat in uw matras is gestopt. Zandvliegen zijn veel kleiner dan muggen, dus je hebt een strak geweven net nodig. Spuit het net indien mogelijk met insecticide dat pyrethroid bevat.
Koop bednetten, insecticiden en insectenwerende middelen voordat u naar gebieden met een hoog risico reist.
Wat zijn de langetermijnvooruitzichten?
Zweren kunnen permanente littekens en misvorming veroorzaken. Behandeling kan de ernst ervan verminderen.
Medicatie kan de ziekte genezen. Behandeling is echter het meest effectief wanneer deze wordt gestart voordat er uitgebreide schade aan uw immuunsysteem optreedt.
Viscerale leishmaniasis is vaak binnen twee jaar dodelijk als het niet goed wordt behandeld.
