Wat is FRAX?
Vanwege de botverzwakkende effecten van de menopauze zal 1 op de 2 vrouwen ouder dan 50 jaar een fractuur hebben die verband houdt met osteoporose. Mannen hebben ook meer kans om een bot te breken naarmate ze ouder worden.
Om uw risico op een dergelijk letsel te helpen bepalen, hebben artsen de Fracture Risk Assessment Tool (FRAX) ontwikkeld. Uw FRAX-score is uw risico op een osteoporose-gerelateerde fractuur in de komende 10 jaar.
De formule voor het meten van uw risico maakt gebruik van factoren zoals:
- leeftijd
- gewicht
- geslacht
- rookgeschiedenis
- alcoholgebruik
- breuk geschiedenis
Zijn osteoporose-tests voldoende?
Osteoporose betekent 'poreus bot'. Botten worden brozer, meestal als gevolg van hormonale veranderingen of verminderde calcium- of vitamine D-spiegels in het lichaam. Door het verlies van botmassa worden ze zwakker en breken ze sneller als u valt of anderszins gewond raakt.
De primaire test die wordt gebruikt om osteoporose te diagnosticeren, is dubbele röntgenabsorptiometrie (DEXA). Een DEXA-scan meet uw botmineraaldichtheid (BMD). Het is een pijnloze beeldvormingstest die lage stralingsniveaus gebruikt. Tijdens de test ga je liggen en gaat er een scanner over je lichaam. Sommige tests meten de BMD van het hele skelet. Andere soorten DEXA-scans controleren een paar botten, zoals de heupen, pols en ruggengraat.
Een diagnose van osteoporose is geen garantie dat u een fractuur krijgt. Een BMD-test kan je alleen een idee geven van hoeveel zwakker je botten zijn geworden. Een FRAX-score kan u een beter idee geven van uw risico.
FRAX-vragenlijst
De FRAX-vragenlijst bevat slechts 12 items. Elk vertegenwoordigt echter een belangrijke risicofactor voor osteoporose. De factoren zijn onder meer:
- Leeftijd. Het verlies van botmassa neemt toe naarmate je ouder wordt.
- Seks. Vrouwen lopen een hoger risico op osteoporose en gerelateerde fracturen, maar mannen kunnen ook osteoporose ontwikkelen.
- Gewicht. Een laag gewicht hebben en kwetsbaar zijn, verhoogt het risico op osteoporose.
- Hoogte. Uw lengte-gewichtsverhouding kan helpen bepalen hoe kwetsbaar u bent of dat u te zwaar bent.
- Vorige breuk. Uw FRAX-score zal hoger zijn als u een spontane fractuur heeft gehad. Het zal ook hoger zijn als u een bot heeft gebroken dat is veroorzaakt door een trauma dat normaal gesproken geen breuk veroorzaakt bij een gezond persoon.
- Ouder gebroken heup. Als uw moeder of vader een heupfractuur heeft gehad, is uw risico op een vergelijkbaar letsel groter.
- Actueel roken. Roken is een beheersbare risicofactor voor osteoporose en zwakkere botten.
- Glucocorticoïden. Deze medicijnen worden gebruikt om allergieën, auto-immuunziekten en andere gezondheidsproblemen te behandelen. Helaas kunnen ze ook de vorming van nieuw botweefsel en uw opname van calcium verstoren.
- Reumatoïde artritis. Deze auto-immuunziekte gaat gepaard met een hoger risico op osteoporose.
- Secundaire osteoporose. Dit omvat aandoeningen die verband houden met osteoporose, zoals diabetes type 1, hyperthyreoïdie, chronische leverziekte, vroegtijdige menopauze (vóór de leeftijd van 45 jaar) en verschillende andere aandoeningen.
- Drie of meer alcoholische dranken per dag. Deze omvatten bier, wijn en sterke drank. Overmatig alcoholgebruik verhoogt het risico op osteoporose.
- Botmineraaldichtheid (BMD). Op de vragenlijst moet u selecteren welk type botdichtheidsscan u had en vervolgens uw score invullen.
FRAX score calculator
Nadat u of uw arts al uw informatie op de vragenlijst heeft ingevuld, wordt uw FRAX-score berekend. U ontvangt een risicopercentage van 10 jaar voor een grote osteoporotische fractuur en een risicopercentage van 10 jaar voor een heupfractuur.
Uw score wordt vervolgens uitgezet in een grafiek die aangeeft of u behandeld moet worden of veranderingen in levensstijl moet aanbrengen om uw risico te beheersen.
Een FRAX-score van meer dan 5 procent voor een heupfractuur, op 70-jarige leeftijd en ouder, betekent dat u behandeling moet overwegen samen met veranderingen in levensstijl. Een lagere FRAX-score, maar op jongere leeftijd, kan ook behandeling of op zijn minst een arts vereisen.
Behandeling voor hoge FRAX-scores
Als veranderingen in levensstijl passend zijn, kan uw arts aanbevelen:
- meer gewichtdragende oefeningen
- stoppen met roken
- alcohol beperken
U wordt ook geadviseerd om uw valrisico op verschillende manieren te verminderen. Dit betekent dat u uw huis veiliger moet maken door:
- zich ontdoen van kleedjes
- indien nodig handgrepen installeren
- het verbeteren van de vloerverlichting 's nachts
- schoenen dragen die waarschijnlijk niet wegglijden
Mogelijk wordt u ook geadviseerd om aan evenwichtsoefeningen te werken.
Een agressievere behandeling omvat meestal een soort medicijn dat bisfosfonaten wordt genoemd, zoals alendronaat (Fosamax) en ibandronaat (Boniva). Langdurig gebruik van deze medicijnen gaat gepaard met verschillende ernstige bijwerkingen, waaronder fracturen en achteruitgang van het kaakbeen. Andere geneesmiddelen kunnen worden gebruikt, zoals denosumab (Prolia) of zoledronic (Reclast), die door middel van injectie worden gegeven.
Oestrogeenvervangende therapie voor vrouwen en testosterontherapie voor mannen worden ook gebruikt om osteoporose te behandelen. Meestal begeleiden deze hormoongerelateerde therapieën andere behandelingen en verbeteringen in levensstijl.
Risico verlagen om uw score te verlagen
Sommige items op de FRAX-scorelijst met risicofactoren zijn beheersbaar. U kunt uw score en uw risico meteen verlagen door te stoppen met sigaretten en te bezuinigen op uw alcoholgebruik.
Meer bewegen, inclusief gewichtdragende activiteiten, is ook nuttig. En als u al lange tijd glucocorticoïden gebruikt, overleg dan met uw arts of u kunt bezuinigen of helemaal kunt stoppen met het gebruik van die medicijnen.
Praat met uw arts
Over het algemeen wordt een botdichtheidstest aanbevolen voor vrouwen vanaf 65 jaar en mannen voor 70 jaar. Uw arts kan er echter eerder een voorstellen als u een persoonlijke voorgeschiedenis van fracturen of een familiegeschiedenis van botproblemen heeft.
Zodra u een BMD-meting heeft, kunt u een FRAX-score krijgen. Als het erop lijkt dat uw risico op een osteoporotische fractuur de komende jaren hoog is, praat dan met uw arts over medicijnen, supplementen, veranderingen in levensstijl en al het andere dat u kunt doen om uw risico te verminderen en uzelf te beschermen tegen een mogelijk levensveranderende fractuur.
