Overzicht
Pokken is een virale, infectieziekte die veel huiduitslag en koorts veroorzaakt. Tijdens de belangrijkste pokkenuitbraken in de 20e eeuw stierven naar schatting 3 van de 10 mensen aan het virus, terwijl vele anderen misvormd bleven, volgens de Centers for Disease Control and Prevention.
Gelukkig konden onderzoekers een vaccin tegen dit virus maken. Het geïnjecteerde virus is een levend virus, maar het is niet het variola-virus waarvan bekend is dat het de pokken veroorzaakt. In plaats daarvan wordt het vaccinia-virus geïnjecteerd. Omdat dit virus zo veel lijkt op het variola-virus, kan het lichaam meestal voldoende antilichamen aanmaken om het pokkenvirus te bestrijden.
Door de wijdverspreide toediening van het pokkenvaccin, verklaarden artsen het pokkenvirus in 1952 in de Verenigde Staten 'uitgestorven'. In 1972 stopten de pokkenvaccins als onderdeel van routinematige vaccinaties in de Verenigde Staten.
De creatie van een pokkenvaccin was een grote medische prestatie. Maar het vaccin liet een onderscheidend merkteken of litteken achter.
Terwijl de meeste mensen met het pokkenvaccin litteken ouder zijn, heeft het Amerikaanse ministerie van Volksgezondheid en Human Services het vaccin na 1972 toegediend aan gezondheidswerkers en pokkenreactieteams van gezondheidsafdelingen vanwege de angst dat het pokkenvirus als biologisch wapen zou kunnen worden gebruikt door terroristen.
Hoe werkte de vaccinatie?
Het pokkenvaccin wordt op een unieke manier geleverd in vergelijking met veel andere vaccins die tegenwoordig worden gebruikt. Een griepprik wordt bijvoorbeeld toegediend in een eenmalige stick met behulp van een enkele naaldpunt die door verschillende huidlagen en in de spier gaat. Het pokkenvaccin wordt gegeven met een speciale vertakte (tweeledige) naald. In plaats van de huid een keer te prikken, zal de persoon die het vaccin toedient, meerdere puncties in de huid maken om het virus af te geven aan de huid van de huid, de laag net onder de opperhuid die voor de wereld zichtbaar is. Het vaccin dringt niet door in de diepere huidlagen, zoals het onderhuidse weefsel.
Wanneer het virus deze huidlaag bereikt, begint het zich te vermenigvuldigen. Hierdoor ontwikkelt zich een kleine, ronde bult die bekend staat als een papel. De papule ontwikkelt zich dan tot een blaasje, dat eruitziet als een met vocht gevulde blaar. Uiteindelijk zal dit blarengebied eraf gaan. Hoewel dit aangeeft wat artsen gewoonlijk beschouwen als een succesvolle vaccinatie, kan het voor sommige mensen een stempel drukken.
Waarom zijn er littekens ontstaan?
Littekens zoals het pokkenvaccin litteken ontstaan door het natuurlijke genezingsproces van het lichaam. Wanneer de huid gewond is (zoals bij het pokkenvaccin), reageert het lichaam snel om het weefsel te herstellen. Het resultaat is een litteken, dat nog steeds huidweefsel is, maar de huidvezels zijn in één richting gerangschikt in plaats van in verschillende richtingen zoals de rest van de huid. Normale huidcellen hebben tijd nodig om te groeien, terwijl littekenweefsel sneller kan groeien. Hoewel het resultaat beschermend is, kunnen mensen een zichtbare herinnering aan huidletsel achterlaten.
Voor de meeste mensen is het pokkenlitteken een klein, rond litteken dat lager is dan de huid eromheen. De littekens van de meeste mensen zijn niet groter dan de grootte van een potloodwisser, hoewel anderen misschien grotere littekens hebben. Soms kunnen ze jeuken en voelt de huid strakker om hen heen. Dit is een natuurlijk gevolg van de ontwikkeling van littekenweefsel.
Sommige mensen hebben een andere ontstekingsreactie op huidletsel. Ze kunnen vatbaar zijn voor het vormen van overtollig littekenweefsel in de vorm van een keloïde. Dit is een verhoogd litteken dat groeit als reactie op huidletsel. Het is bekend dat ze zich op de schouder vormen en een verhoogd, verspreid litteken kunnen veroorzaken dat eruitziet alsof er iets op de huid is gemorst en verhard. Artsen weten niet waarom sommige mensen keloïden krijgen en anderen niet. Ze kennen mensen met een familiegeschiedenis van keloïden (10 tot 30 jaar), en die van Afrikaanse, Aziatische of Spaanse afkomst hebben meer kans op keloïden, volgens de American Academy of Dermatology.
Tijdens de pokkenkwestie was het hebben van een zichtbaar pokkenvaccin-litteken een gunstig teken omdat gezondheidsfunctionarissen konden aannemen dat een persoon tegen het virus was ingeënt. Zo stonden immigratieambtenaren op Ellis Island in New York erom bekend de armen van immigranten te inspecteren op de aanwezigheid van het pokkenvaccin voordat ze konden worden toegelaten tot de Verenigde Staten.
Ondanks littekenvorming staat het vaccin erom bekend dat het minder bijwerkingen veroorzaakt wanneer het op de arm wordt gegeven, vergeleken met de billen of andere gebieden.
BCG vs. pokken litteken
Naast bekende littekens van het pokkenvaccin, is er nog een ander vaccin dat een vergelijkbaar litteken veroorzaakt. Dit staat bekend als het Bacillus Calmette-Guérin- of BCG-vaccin. Dit vaccin wordt gebruikt om mensen te beschermen tegen humane tuberculose. Beide vaccinsoorten kunnen littekens op de bovenarm achterlaten.
Vaak kan een persoon het verschil zien tussen het pokkenvaccin en BCG-littekens door rekening te houden met de volgende overwegingen:
- Het pokkenvaccin werd na 1972 niet meer wijd verspreid in de Verenigde Staten. Als een persoon na deze tijd werd geboren, is hun vaccinlitteken waarschijnlijk een BCG-litteken.
- De BCG-vaccinatie wordt niet vaak gebruikt in de Verenigde Staten, omdat tuberculose tegen lage tarieven voorkomt. Het vaccin wordt echter vaker gebruikt in landen waar hogere tbc-percentages voorkomen, zoals Mexico.
- Hoewel soorten littekens kunnen variëren, heeft een BCG-litteken de neiging om verhoogd en enigszins afgerond te zijn. Een pokkenlitteken heeft de neiging depressief te zijn of onder de huid. Het is licht afgerond, met gekartelde randen.
De BCG-injectie wordt ook intradermaal toegediend, net als het pokkenvaccin.
Tips voor het vervagen van een litteken
De behandelingen voor een pokkenlitteken zijn vergelijkbaar met die voor littekens in het algemeen. Enkele tips om het uiterlijk van het litteken te verminderen zijn:
- Draag altijd zonnebrandcrème over het litteken. Door blootstelling aan de zon kan littekenweefsel donkerder en dikker lijken. Hierdoor kan een pokkenvaccin meer uitgesproken lijken.
- Het aanbrengen van huidverzachtende zalven die het uiterlijk van het litteken kunnen verminderen. Voorbeelden zijn cacaoboter, natuurlijke oliën, aloë of zalven met extract van allium cepa (uienbol). Het is echter niet wetenschappelijk bewezen dat deze behandelingen het uiterlijk van littekens volledig verminderen.
- Praten met een arts over dermabrasie, een proces dat werkt om de buitenste huidlagen te verwijderen om genezing te bevorderen. De resultaten van deze methode om littekens te behandelen zijn onvoorspelbaar.
- Praten met een arts over revisie van littekens, een proces waarbij de aangetaste huid wordt verwijderd en het litteken weer aan elkaar wordt gehecht. Hoewel dit een ander litteken veroorzaakt, is het nieuwe litteken idealiter minder opvallend.
- Praten met een arts over huidtransplantatie, die het littekengebied vervangt door een nieuwe, gezonde huid. De huidranden rond de plek waar het transplantaat is geplaatst, kunnen er echter merkbaar anders uitzien.
Als je pokkenlitteken zich heeft ontwikkeld tot een keloïde, kun je siliconenplaten (zoals een verband) of gel op de keloïde aanbrengen. Dit kan helpen de grootte van de keloïde te verkleinen.
De afhaalmaaltijd
Van de meer dan 37.500 burgerarbeiders die het pokkenvaccin in 2003 ontvingen, kwamen naar schatting 21 littekens na vaccinatie voor, volgens het tijdschrift Clinical Infectious Diseases. Van degenen die littekens hebben, was de gemiddelde tijd om het litteken op te merken 64 dagen.
Hoewel pokkenlittekens mogelijk nog steeds bestaan, moet een persoon evalueren of zijn litteken moet worden behandeld om het uiterlijk te verminderen. De meeste littekens worden verwijderd of herzien voor cosmetische uiterlijk, niet voor gezondheidsproblemen.
