Overzicht
Akathisie is een aandoening die een gevoel van rusteloosheid en een dringende behoefte aan beweging veroorzaakt. De naam komt van het Griekse woord 'akathemi', wat betekent 'nooit gaan zitten'.
Akathisie is een bijwerking van oudere antipsychotica van de eerste generatie die worden gebruikt voor de behandeling van psychische aandoeningen zoals bipolaire stoornis en schizofrenie, maar kan ook optreden bij nieuwere antipsychotica. Tussen de 20 en 75 procent van de mensen die deze geneesmiddelen gebruiken, heeft deze bijwerking, vooral in de eerste paar weken nadat ze met de behandeling zijn begonnen.
De voorwaarde is onderverdeeld in typen op basis van wanneer deze begint:
- Acute acathisie ontwikkelt zich snel nadat u bent begonnen met het gebruik van het medicijn en duurt minder dan zes maanden.
- Tardieve acathisie ontwikkelt zich maanden of jaren nadat u het geneesmiddel heeft ingenomen.
- Chronische acathisie duurt meer dan zes maanden.
Akathisie versus tardieve dykinesie
Artsen kunnen acathisie verwarren met een andere bewegingsstoornis, tardieve dyskinesie genaamd. Tardieve dyskinesie is een ander neveneffect van behandeling met antipsychotica. Het veroorzaakt willekeurige bewegingen - vaak in het gezicht, armen en romp. Akathisie heeft vooral invloed op de benen.
Het belangrijkste verschil tussen de voorwaarden is dat mensen met tardieve dyskinesie niet beseffen dat ze bewegen. Degenen met acathisie weten dat ze bewegen, en de bewegingen maken ze van streek.
Wat zijn de symptomen?
Mensen met acathisie hebben een onbeheersbare drang om te bewegen en een gevoel van rusteloosheid. Om de drang te verlichten, voeren ze repetitieve bewegingen uit zoals deze:
- heen en weer schommelen terwijl je staat of zit
- gewicht verplaatsen van het ene been naar het andere
- op zijn plaats lopen
- pacing
- schuifelend tijdens het lopen
- de voeten optillen alsof ze marcheren
- de benen kruisen en losmaken of een been zwaaien terwijl u zit
Andere symptomen zijn onder meer:
- spanning of paniek
- prikkelbaarheid
- ongeduld
Behandeling met acathisie
Uw arts zal beginnen met het gebruik van het medicijn dat acathisie veroorzaakte. Een paar medicijnen worden gebruikt om acathisie te behandelen, waaronder:
- bloeddruk medicijnen
- benzodiazepines, een soort kalmeringsmiddel
- anticholinergica
- antivirale middelen
Vitamine B-6 kan ook helpen. In studies verbeterden hoge doses (1.200 milligram) vitamine B-6 de symptomen van acathisie. Niet alle gevallen van acathisie kunnen echter met medicijnen worden behandeld.
Akathisie is gemakkelijker te voorkomen dan te behandelen. Als u een antipsychoticum nodig heeft, moet uw arts u starten met de laagst mogelijke dosis en deze beetje bij beetje verhogen.
Het gebruik van nieuwere antipsychotica kan het risico op acathisie verminderen. Er zijn echter aanwijzingen dat zelfs nieuwere antipsychotica dit symptoom kunnen veroorzaken.
Akathisie veroorzaakt en risicofactoren
Akathisie is een bijwerking van antipsychotica zoals deze:
- chloorpromazine (Thorazine)
- flupenthixol (Fluanxol)
- fluphenazine (Prolixin)
- haloperidol (Haldol)
- loxapine (Loxitane)
- molindon (Moban)
- pimozide (Orap)
- prochlorperazine (Compro, Compazine)
- thioridazine (Mellaril)
- thiothixeen (Navane)
- trifluoperazine (Stelazine)
Artsen weten de exacte oorzaak van deze bijwerking niet. Het kan gebeuren omdat antipsychotica receptoren voor dopamine in de hersenen blokkeren. Dopamine is een chemische boodschapper die beweging helpt beheersen. Andere neurotransmitters, waaronder acetylcholine, serotonine en GABA, hebben recentelijk aandacht gekregen omdat ze mogelijk een rol spelen bij deze aandoening.
Akathisie komt minder vaak voor bij antipsychotica van de tweede generatie. Maar zelfs nieuwere antipsychotica kunnen deze bijwerking soms veroorzaken.
Mensen die deze andere geneesmiddelen gebruiken, lopen mogelijk ook risico op acathisie:
- selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's)
- calciumantagonisten
- antinausea-medicijnen
- geneesmiddelen die duizeligheid behandelen
- sedativa vóór de operatie
U krijgt deze aandoening eerder als:
- u wordt behandeld met sterke antipsychotica van de eerste generatie
- u krijgt een hoge dosis van het medicijn
- uw arts verhoogt de dosis zeer snel
- je bent een volwassene van middelbare leeftijd of ouder
Een paar medische aandoeningen zijn ook in verband gebracht met acathisie, waaronder:
- ziekte van Parkinson
- encefalitis, een type hersenontsteking
- traumatisch hersenletsel (TBI)
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Uw arts zal naar uw symptomen vragen. Tijdens het examen zal de arts u in de gaten houden om te zien of u:
- onrust
- verander vaak van positie
- kruis en ontkruis je benen
- tik met je voeten
- rock heen en weer zittend
- schud je benen
Mogelijk hebt u tests nodig om te bevestigen dat u acathisie heeft en geen vergelijkbare aandoening zoals:
- opwinding van een stemmingsstoornis
- rustelozebenensyndroom (RLS)
- ongerustheid
- terugtrekking uit drugs
- tardieve dyskinesie
Outlook
Zodra u stopt met het gebruik van het geneesmiddel dat acathisie veroorzaakte, zou het symptoom moeten verdwijnen. Sommige mensen kunnen echter doorgaan met een milde vorm, ondanks het stoppen van de medicatie.
Het is belangrijk om acathisie zo snel mogelijk te behandelen. Onbehandeld kan het psychotisch gedrag verergeren. Deze aandoening kan ook voorkomen dat u medicijnen gebruikt die u nodig heeft om een psychische aandoening te behandelen.
Sommige mensen met acathisie hebben zelfmoordgedachten of gewelddadig gedrag gehad. Akathisie kan ook het risico op tardieve dyskinesie verhogen.
