Overzicht
De placenta is een orgaan dat tijdens de zwangerschap in de baarmoeder groeit. Placenta-insufficiëntie (ook placenta-disfunctie of uteroplacentale vasculaire insufficiëntie genoemd) is een zeldzame maar ernstige complicatie van de zwangerschap. Het komt voor wanneer de placenta zich niet goed ontwikkelt of beschadigd is. Deze doorbloedingstoornis wordt gekenmerkt door een vermindering van de bloedtoevoer van de moeder. De complicatie kan ook optreden wanneer de bloedtoevoer van de moeder halverwege de zwangerschap niet voldoende toeneemt.
Wanneer de placenta niet goed functioneert, kan deze de baby niet voldoende zuurstof en voedingsstoffen leveren uit de bloedbaan van de moeder. Zonder deze essentiële ondersteuning kan de baby niet groeien en bloeien. Dit kan leiden tot een laag geboortegewicht, vroeggeboorte en geboorteafwijkingen. Het brengt ook een verhoogd risico op complicaties met zich mee voor de moeder. Het vroegtijdig diagnosticeren van dit probleem is cruciaal voor de gezondheid van zowel moeder als baby.
Vitale functies van de placenta
De placenta is een zeer complex biologisch orgaan. Het vormt en groeit waar het bevruchte ei zich hecht aan de baarmoederwand.
De navelstreng groeit van de placenta naar de navel van de baby. Het laat bloed van moeder naar baby stromen en weer terug. Het bloed van de moeder en het bloed van de baby worden door de placenta gefilterd, maar mengen nooit echt.
De primaire taken van de placenta zijn:
- zuurstof in de bloedbaan van de baby brengen
- kooldioxide meenemen
- voedingsstoffen doorgeven aan de baby
- afval overbrengen voor verwijdering door het lichaam van de moeder
De placenta speelt ook een belangrijke rol bij de hormoonproductie. Het beschermt de foetus ook tegen schadelijke bacteriën en infecties.
Een gezonde placenta blijft tijdens de zwangerschap groeien. De American Pregnancy Association schat dat de placenta bij de geboorte 1 tot 2 pond weegt.
De placenta wordt verwijderd tijdens de bevalling. Volgens de Mayo Clinic wordt het tussen 5 en 30 minuten na de baby afgeleverd.
Oorzaken van insufficiëntie
Placenta-insufficiëntie houdt verband met problemen met de bloedstroom. Hoewel maternale bloed- en vaataandoeningen het kunnen veroorzaken, zijn medicijnen en levensstijlgewoonten ook mogelijke triggers.
De meest voorkomende aandoeningen die verband houden met placenta-insufficiëntie zijn:
- diabetes
- chronische hoge bloeddruk (hypertensie)
- bloedstollingsstoornissen
- Bloedarmoede
- bepaalde medicijnen (met name bloedverdunners)
- roken
- drugsmisbruik (vooral cocaïne, heroïne en methamfetamine)
Placenta-insufficiëntie kan ook optreden als de placenta niet goed hecht aan de baarmoederwand of als de placenta eraf breekt (placenta-abruptie).
Symptomen
Er zijn geen maternale symptomen geassocieerd met placenta-insufficiëntie. Bepaalde aanwijzingen kunnen echter tot een vroege diagnose leiden. De moeder merkt misschien dat de omvang van haar baarmoeder kleiner is dan bij eerdere zwangerschappen. De foetus beweegt mogelijk ook minder dan verwacht.
Als de baby niet goed groeit, zal de buik van de moeder klein zijn en zullen de bewegingen van de baby niet veel voelbaar zijn.
Vaginale bloeding of vroegtijdige weeën kunnen optreden bij placenta-abruptie.
Complicaties
Moeder
Placenta-insufficiëntie wordt gewoonlijk niet als levensbedreigend voor de moeder beschouwd. Het risico is echter groter als de moeder hypertensie of diabetes heeft.
Tijdens de zwangerschap heeft de moeder meer kans op:
- pre-eclampsie (verhoogde bloeddruk en disfunctie van het eindorgaan)
- placenta-abruptie (placenta trekt weg van de baarmoederwand)
- vroegtijdige bevalling en bevalling
De symptomen van pre-eclampsie zijn overmatige gewichtstoename, zwelling van benen en handen (oedeem), hoofdpijn en hoge bloeddruk.
Baby
Hoe eerder in de zwangerschap placenta-insufficiëntie optreedt, hoe ernstiger de problemen voor de baby kunnen zijn. De risico's van de baby zijn onder meer:
- groter risico op zuurstofgebrek bij de geboorte (kan hersenverlamming en andere complicaties veroorzaken)
- leerproblemen
- lage lichaamstemperatuur (onderkoeling)
- lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
- te weinig calcium in het bloed (hypocalciëmie)
- overtollige rode bloedcellen (polycythemie)
- vroeggeboorte
- keizersnede
- doodgeboorte
- dood
Diagnose en beheer
Een goede prenatale zorg krijgen, kan leiden tot een vroege diagnose. Dit kan de resultaten voor de moeder en de baby verbeteren.
Tests die placenta-insufficiëntie kunnen detecteren, zijn onder meer:
- zwangerschapsechografie om de grootte van de placenta te meten
- echografie om de grootte van de foetus te volgen
- alpha-fetoprotein niveaus in het bloed van de moeder (een eiwit gemaakt in de lever van de baby)
- foetale nonstress-test (omvat het dragen van twee riemen op de buik van de moeder en soms een zachte zoemer om de baby wakker te maken) om de hartslag en contracties van de baby te meten
Het behandelen van maternale hoge bloeddruk of diabetes kan de groei van de baby helpen verbeteren.
Een kraamzorgplan kan aanbevelen:
- voorlichting over pre-eclampsie, evenals zelfcontrole op de ziekte
- vaker doktersbezoeken
- bedsteun om brandstof en energie voor de baby te besparen
- overleg met een risicovolle maternale foetale specialist
Mogelijk moet u dagelijks bijhouden wanneer de baby beweegt of trapt.
Als er bezorgdheid is over vroeggeboorte (32 weken of eerder), kan de moeder steroïde-injecties krijgen. Steroïden lossen op via de placenta en versterken de longen van de baby.
Mogelijk hebt u intensieve poliklinische of intramurale zorg nodig als pre-eclampsie of intra-uteriene groeirestrictie (IUGR) ernstig wordt.
Outlook
Placenta-insufficiëntie kan niet worden genezen, maar het kan worden beheerd. Het is uiterst belangrijk om een vroege diagnose en adequate prenatale zorg te krijgen. Deze kunnen de kans op normale groei van de baby verbeteren en het risico op geboortecomplicaties verminderen. Volgens het Mount Sinai Hospital vinden de beste vooruitzichten plaats wanneer de aandoening tussen 12 en 20 weken wordt opgemerkt.
